Pojęcie "akredytacja" jeszcze kilka lat temu używane było tylko w odniesieniu do dziennikarzy lub dyplomatów, dziś dodatkowo kojarzone jest także z laboratoriami. W tym kontekście ma jednak inne znaczenie.
Według normy ISO/IEC 17000:2006 akredytacja to "atestacja przez stronę trzecią, dotycząca jednostki oceniającej zgodności, służąca formalnemu wykazaniu jej kompetencji do wykonywania określonych zadań w zakresie oceny zgodności". Natomiast atestacja to "wystawienie oświadczenia, opartego na decyzji poprzedzonej przeglądem, że spełnienie wyspecyfikowanych wymagań zostało wykazane". Akredytacja jest to więc nic innego jak formalne uznanie przez upoważnioną jednostkę organizacyjną kompetencji pewnej jednostki organizacyjnej lub osoby działającej w obszarze oceny zgodności. Służy jako coś w rodzaju kredytu zaufania dla danej jednostki czy też referencji potwierdzających rzetelność organizacji oferującej dany rodzaj usługi.
Ponieważ wiadomo, że najlepszą gwarancję dobrej jakości oraz przede wszystkim bezpieczeństwa zapewnić może pomyślna ocena kompetencji laboratorium. Należy pamiętać, że istnieje istotna różnica pomiędzy pojęciami "system zarządzania jakością", a "akredytacja". Pierwsze zgodnie z definicją zawartą w ISO 9000:2000 jest to: "system zarządzania do kierowania organizacją i nadzorowania w odniesieniu do jakości". Natomiast akredytacja stanowi oficjalne potwierdzenie trzeciej strony, że laboratorium działa zgodnie z udokumentowanym systemem zarządzania i posiada kompetencje do wykonywania badań i/lub wzorcowań wskazanych w zakresie akredytacji. Zasady akredytacji zawarte są w międzynarodowych normach oraz wytycznych, które określają wymagania dla jednostek akredytujących i jednostek organizacyjnych podlegających procesowi. Uzyskanie certyfikatu świadczy o tym, że akredytowane podmioty zostały ocenione według tych norm i wytycznych.
Polski parlament dostosowując nasze prawo do obowiązującego między innymi w krajach UE wydał 3 kwietnia 1993 roku ustawę, na mocy której powołano Polskie Centrum Badań i Certyfikacji. Jednak z uwagi na konieczność oddzielenia zasad akredytacji od certyfikacji, 28 kwietnia 2000 roku Sejm wydał nową ustawę o systemie zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw, powołując do życia z dniem 1 stycznia 2001 roku krajową jednostkę akredytująca pod nazwą Polskie Centrum Akredytacji. Więcej informacji na stronie www.pca.gov.pl
W Polsce proces akredytacji jest dobrowolny oraz dostępny dla wszystkich laboratoriów bez względu na ich status prawny, wielkość, ilość zatrudnionych pracowników, dziedziny itd. Jednak jeśli laboratorium chce starać się o notyfikacje, wówczas według prawa polskiego akredytacja jest konieczna.
Notyfikacja polega na poinformowaniu Komisji Europejskiej oraz państw członkowskich Unii Europejskiej, że dana organizacja spełniająca odpowiednie wymagania została wyznaczona do wykonywania oceny zgodności w odniesieniu do konkretnej dyrektywy. Jednostka notyfikowana działa na zasadzie umowy z producentem i podlega prawom konkurencji rynkowej. Jeśli nie ma krajowej jednostki notyfikowanej w danym zakresie wówczas trzeba z konieczności korzystać z notyfikowanych firm zagranicznych, które jak można przypuszczać są droższe od rodzimych organizacji. Zanim jednak dojdzie do procesu notyfikacji następuje autoryzacja czyli zakwalifikowanie do procesu notyfikacji. Jest ona udzielana przez ministra lub kierownika urzędu centralnego właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności.
Podział pomiędzy laboratorium wzorcujące, a laboratorium badawcze
Na rynku usług laboratoryjnych istnieje wiele rodzajów laboratoriów, które można podzielić według różnych kryteriów. Biorąc pod uwagę tytuł normy ISO/IEC 17025:2005 "Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących" trzeba na wstępie wyjaśnić różnice pomiędzy laboratorium badawczym, a wzorcującym.
Podział ten związany jest z działalnością prowadzoną przez laboratorium. Może ono zajmować się badaniem (takie, które zajmują się badaniem, np. w dziedzinie akustyki, geologii, korozji, mikrobiologii, radiacji itp.) lub wzorcowaniem.(zajmujące się wzorcowaniem np. w dziedzinie akustyki i ultradźwięków, masy, objętości, wilgotność itp.). Definicje obu procesów przedstawia poniższa tabela.
| BADANIE | WZORCOWANIE |
| Działanie techniczne, które polega na określeniu, zgodnie z ustaloną procedurą, jednej lub wielu właściwości albo możliwości danego wyrobu, materiału, sprzętu, organizmu, zjawiska fizycznego, procesu lub usługi. | Zbiór operacji, za pomocą których ustala się, w określonych warunkach, zależności między wartościami wskazanymi przez przyrząd pomiarowymi lub układ pomiarowy, albo wartościami reprezentowanymi przez wzorzec miary lub materiał odniesienia, a odpowiadającymi im wartościami wielkości, realizowanymi przez wzorzec odniesienia. |
źródła:
Norma ISO/IEC 17000:2006 Ocena zgodności - Terminologia i zasady ogólne.
J. Wierzowiecka Różnice wymagań i statusu wyników badań w laboratoriach badawczych, Problemy jakości, nr 3/2004, str. 14
R. Siewierski, Zdobyć zaufanie, Problemy Jakości, nr 12/2005, str. 38
Norma 9000:2005 Systemy zarządzania jakością. Podstawy i terminologia.
J. Berdowski, Podstawowe zasady systemu akredytacji i certyfikacji, Przemysł fermentacyjnyi owocowo warzywny nr 11/2005, str. 11
M. Filipiak, D. Nowostawska, Akredytacja drogą do zapewnienia jakości badań laboratoryjnych, Problemy jakości, nr 1/2000, str. 11
Notyfikacja, autoryzacja i dziwne terminy, Atest, nr 2/2004, str.20
A. Bieganowski, G. Bartnik, R.T. Walczak, Akredytacja laboratoriów badawczychi/lub wzorcujących, Instytut Agrofizyki PAN w Lublinie, 2001 r.
Dowiedz się, jak wykorzystać ISO 9001 w Twoim biznesie. Sprawdź, co zmienia nowe wydanie normy i jak wdrożyć wymagania.
